Παρή Στιβακτάκη για τον Αντώνη Χελιδώνη
Το περασμένο Σάββατο πραγματοποιήθηκε στο Πολύκεντρο Νεολαίας εκδήλωση μνήμης για τον Αντώνη Χελιδώνη, με την ευκαιρία του βιβλίου με ποιήματά του που εξέδωσαν φίλοι του. Στην εκδήλωση διάβασα το κείμενο που ακολουθεί και το οποίο αναρτώ για χάρη φίλων του διαδικτύου που μου το ζήτησαν.
"Είναι δύσκολο να μιλάς για το πνευματικό παιδί ενός αμετάκλητα απόντος, ο οποίος ήταν και παραμένει στη μνήμη όσων τον γνώρισαν,τον συναναστράφηκαν και τον αγάπησαν ζωντανός ωσεί παρών. Εγώ δεν ανήκω στους φίλους του, δεν είχα καν τη χαρά να τον γνωρίσω, ωστόσο σήμερα σε αυτήν την εκδήλωση μνήμης, με την ευκαιρία του βιβλίου που εκδίδεται από φίλους του, θα πρέπει να σας μιλήσω για τα ποιήματα, αυτά τα κείμενα που σημειολογικά έχουν τη δύναμη μιας φυσικής παρουσίας.Αυτό εν τούτοις που επισημαίνω από την αρχή είναι ότι τα γραπτά του Αντώνη μου άμβλυναν την αρχική αγωνία και ανησυχία μου με την αμεσότητα, την αλήθεια και την ευαισθησία που έκρυβαν. "Χαιρετώντας λοιπόν σήμερα στίχους νεκρού σε στάση προσοχής."
Η αίσθηση που είχα όση ώρα κράτησε η σιωπηρή ανάγνωση ήταν κάτι σαν τον απόηχο μιας κουβέντας, που ωστόσο ποτέ δεν κάναμε μαζί αλλά που έκρυβε ή άφηνε να διαφανούν στιγμές, σκηνές της ζωής του σε μακρινά ή πιο πρόσφατα χρόνια, μεταξύ Θεσσαλονίκης και Αθήνας. Ξετυλίχτηκαν μπροστά μου εικόνες με πρόσωπα που δεν γνώρισα ποτέ αλλά την ίδια στιγμή μου ήταν πολύ οικεία σαν γνωστά μου από παλιά. Εννοώ, λέγοντας αυτά, τον τρόπο γραφής του Αντώνη. Ελλειπτικά εξομολογητικός ή απλά με υπαινικτικό τρόπο μιλά-γράφει για θέματα που λίγο πολύ μας έχουν όλους ταλανίσει, όπως η μοναξιά, η μνήμη επίμονη σαν την τύψη που σιγοτρώει συχνά τα σωθικά, οι ματαιωμένοι έρωτες,οι λογής απογοητεύσεις, η απουσία, η επικοινωνιακή δυστοκία των συναναστροφών, το διαρκές ψάξιμο, η αναζήτηση. Κι όλα αυτά ειπωμένα χωρίς ψιμύθια, χωρίς επιτήδευση, με τρόπο άμεσο και καίριο, όπως τη χάρη που έχει ένα σημείωμα, που μπορεί να συμπυκνώσει στο μικρό του μέγεθος ένα ποτάμι αισθήματα μαζί με λυρισμό. Ο ίδιος έγραφε ότι βιωματικά προσεγγίζει το σήμερα κι αυτό ακριβώς ονόμαζε ποίηση. Για του λόγου του το αληθές ο πιο έγκυρος και αδιάψευστος μάρτυρας είναι τα κείμενα αυτά που απαρτίζουν το βιβλίο του, που εκδίδεται από φίλους της καρδιάς, χωρίς αυτόν παρόντα αλλά το πιο πιθανό σύμφωνο σε αυτό, όπως σημειώνει ο φίλος του Ματθαίος Φραντζεσκάκης. Εκείνο που κυριαρχεί στα ποιήματα του Αντώνη είναι η αίσθηση του συγκαλυμμένου, ένα κλίμα σκόπιμης ασάφειας, ρευστότητας και αφαιρετικότητας. Μικρές φόρμες που αποτυπώνουν με πυκνότητα και ποιητική ελλειπτικότητα τα θέματα που κάθε φορά βγάζει στο φως. Αν η ποίηση αποτελεί μια χαραμάδα από την οποία κοιτάζουμε το πρόσωπο του ποιητή, ταυτόχρονα αποτελεί και τον τρόπο που ο ΄ίδιος μπορεί να αντιμετωπίζει τον εαυτό του και τους άλλους. Η σχέση του ποιητή με το δημιούργημά του είναι μια σχέση αίματος. Σχέση και νοητική αλλά και σωματική. Στους στίχους του Αντώνη φαίνεται ότι προυπήρξε έντονη βυθοσκόπηση. Έπιανε τη σιωπή των πραγμάτων και αυτήν αναδείκνυε. Με υπαινιγμούς και έμμεσο τρόπο περιγράφει το βίωμά του. Με φαιές πινελιές και γήινα χρώματα σκιαγραφεί τη ζωή και την πραγματικότητα όπως τη βίωσε ο ίδιος. Στα απλά και καθημερινά πράγματα υπάρχει έτσι κι αλλιώς ποίηση, αφανής μεν, φανερής όμως κρείττων. Εφόσον με το ποιητικό κείμενο συστήνεται κάθε φορά ο ποιητής, ο μόνος δρόμος προσέγγισης του κόσμου του είναι ο λόγος του. Πίσω από τις ποιητικές προτάσεις ανακαλύπτουμε τον τρόπο που ο ίδιος αυτοπροσδιορίζεται.
Σε όλους μας είναι γνωστό, πως στα λογοτεχνικά κείμενα πεζογραφικά είτε ποιητικά, βάση και ψυχή του υλικού τους είναι τα βιώματα του συγγραφέα ή του ποιητή αλλά και του ίδιου του δημιουργού. Δεν μπορεί να υπάρξει αλλιώς ένα κείμενο, χωρίς αυτήν την προυπόθεση, θάναι χωρίς ταυτότητα, χωρίς ψυχή, χωρίς πνοή. Και αυτά υπάρχουν κι όχι απλά υπάρχουν αλλά ξεχειλίζουν στους στίχους του Αντώνη.Είναι κομματάκια μικρά, χαρακτηριστικά, ψήγματα πολύτιμα μιας ζωής που ήταν γεμάτη εκπλήξεις, όμορφες, πικρές, φωτεινές, δραματικές μα πάνω απ΄όλα ανθρώπινες. "Η τέχνη είναι για να παίρνει το ανεκπλήρωτο όνειρο του ανθρώπου, την αθεράπευτη στέρηση του ανθρώπου" έχει γράψει κάπου ο Γιώργος Χειμωνάς και έχω την αίσθηση ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει και με την ποίηση του Αντώνη.
Στους στίχους του διαβάζει κάποιος σελίδες, μέρες, στιγμές, γεγονότα της ζωής του. Συναντήσεις που έμειναν στη μνήμη και χαρακώνουν τη θύμηση οδυνηρά, νοσταλγία στιγμών που μοιάζουν να στοιχειώνουν το παρόν, μιαν αγωνία για την καθημερινή συναναστροφή, τη δύσκολη-συχνά- ουσιαστική επικοινωνία, τη φθορά του χρόνου και το ανικανοποίητο. Και μια στέρεη αγάπη για τη ζωή, όχι τη χαλασμένη, όπως κάπως λέει κι ο ίδιος. Άλλωστε ο ποιητής είναι ο αφοσιωμένος της ζωής. Κι όπως έχει γράψει κάπου ο Μαγιακόφσκι: "Ο ποιητής μένει πάντοτε χρεώστης/ απέναντι στον κόσμο/ πληρώνει πάντα τόκους και υπερημερίες/για τον πόνο των ανθρώπων." Αλλά και τον δικό του, θα πρόσθετα.
Το βιβλίο των ποιημάτων του, με τον τίτλο Κιβώτια σχήματα, το ψευδώνυμο Αντώνης Στέγος και διευκρινιστικό υπότιτλο Ποιήματα και ποιητικά πεζά, από τις εκδόσεις Πυξίδα της πόλης, έχει 5 ενότητες με τους επιμέρους τίτλους Τοπιογραφία, Μυστική συμφωνία 1, Κιβώτια σχήματα, Σπονδή στο πρόσωπο και Μυστική συμφωνία 2. Στην Τοπιογραφία, α΄ ενότητα του σώματος των ποιημάτων, με προμετωπίδα ένα στίχο του Σπύρου Τσακνιά, αριθμούνται 17 ποιήματα που χρονολογούνται αρχής γενομένης από το 1991 και φθάνουν ώς και το 2000. Η μυστική συμφωνία, το β΄μέρος, με προμετωπίδα στίχο του Τίτου Πατρίκιου, περιλαμβάνει 11 ποιήματα, η τρίτη με τίτλο Κιβώτια σχήματα και στίχο του Μαν. Αναγνωστάκη ως προμετωπίδα με 14 ποιήματα η τέταρτη Σπονδή στο πρόσωπο και 6 ποιήματα και τέλος η πέμπτη με τίτλο Μυστική συμφωνία 2 και 6 ποιήματα. Συνολικά έχουμε 54 ποιήματα. Ολιγόστιχα τα περισσότερα, λιτής γραμμής και έκφρασης, θυμίζουν, κάποια τουλάχιστον, χάι-κου. Άλλα πάλι είναι πεζογραφήματα ποιητικής έκφρασης και πνοής. Όλα σε τόνο εξομολογητικό, με χαρακτηριστικό τους έναν έντονο συναισθηματισμό που δεν αφορά αποκλειστικά τον έρωτα ή για να το θέσω αλλιώς, αφορά τον έρωτα σε όλες τις εκφάνσεις του. Τον έρωτα της καρδιάς, του αγώνα, της επανάστασης, του ονείρου, της δικαίωσης, της ανταπόδοσης. Κι αν ο άνθρωπος είναι το ύφος του, τότε και για τον χαρακτήρα του Αντώνη μπορεί ο αναγνώστης να πάρει μία μυρωδιά μέσα από τα λόγια του. Εκείνο που εγώ κράτησα διαβάζοντας τους στίχους του, που μένουν κληρονομιά οριστική και άφθαρτη σε όλους που τον αγάπησαν, είναι μια βαθιά αγάπη για τον άνθρωπο, μια αγωνία για το αύριο, ένα έντονο αίσθημα αδικαίωτων καταστάσεων και αναζητήσεων, έναν άνθρωπο κρυμμένο πίσω από τον ποιητικό του λόγο ευαίσθητο, άμεσο, ειλικρινή, συναισθηματικό και πολύ, υπέρ του δέοντος ευαίσθητου, αν αυτό σημαίνει κάτι σε καιρούς πεζούς, δύσκολους και αντιποιητικούς που ζούμε.
Επειδή η Ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα. Επειδή τα ποιήματα αυτά είναι τα λόγια του Αντώνη, η ψυχή του, η ανάσα του, οι στίχοι αυτοί που αποδείχτηκαν οι τελευταίοι, εμείς ξέρουμε πως μένουν σαν μια δροσερή ανάσα ζωής και ζεστής παρουσίας κι ας είναι αμετάκλητα απών ο ίδιος, για να τον κρατούν στη μνήμη έτσι όπως έζησε και γεύτηκε την ουσία της ζωής, αν και αυτή στάθηκε πολύ άδικη μαζί του.
Θέλω να κλείσω αυτή τη μικρή παρουσίαση με τη γνωστή αποστροφή του Σεφέρη:"Όπως τα πεύκα κρατούνε τη μορφή του αγέρα, ενώ ο αγέρας έφυγε, δεν είναι εκεί, το ίδιο τα λόγια φυλάγουν τη μορφή του ανθρώπου, κι ο άνθρωπος έφυγε, δεν είναι εκεί."
